"Anlayana sivrisinek saz
Anlamayana davul zurna az"
Dil, bir ulusun en önemli belirleyici, tanıtıcı, birleştirici unsurudur. Anlatımda akıcılık sağlamak için, yazılanı anlaşılır kılmak için sözcükleri iyi seçmek, doğru cümleler kurmak yanında yazım ve noktalamayı da o dilin getirdiği kurallara göre uygulamak gerekir.
Sözlü, yazılı anlatım aracı olan dil doğru kullanılmadığı zaman anlama, anlatma, anlaşılma, iletişim ve daha pek çok şey bozulur.
Ben de topladım bir araya noktalama işaretlerini "Ben susayım, siz anlatın kendinizi, size önem vermeyenlere, sizi yerli yerinde kullanmayanlara karşı." dedim.
***
Konuşturayım dedim işaretleri
"Nokta"dan "parantez"e
Ola ki kulak veren olur
Bu gönülden sese
***
Bir gidişimde köyüme
Duvarları yarı yıkılmış evler görmüştüm
Ne yaşanmışlıklar vardı o duvarların arasında
Göçle boşalan köyüme üzülmüştüm
Dile gelmişti birden o duvarlar
O yaşanmışlıkları anlatmışlardı bana
Anlayacağınız ben duvarları konuşturmuştum
***
Gölgelerinde dinlendiğim iki ağaçla da konuşmuştum
Eğirdir'de
Anlatmışlardı
Neden açılmıştı o yarala gövdelerinde
İşte böyle
Ne sayarsanız sayın
Kuru kuruya olmasın diye anlattıklarım
Dile gelir dizelerimde
Benim dışımdaki canlı cansız varlıklarım
***
Bugün de noktalama işaretleri geldi aklıma
Onları da bir konuşturayım dedim
Okul yıllarımda bir öğretmenim demişti ki bana
“Bu işaretler dilimizin trafik işaretleridir, ışıklarıdır
Düşünebilir misiniz o ışıkların, levhaların bir an olmadığını
İstanbul Taksim'de, Ankara Kızılay'da
İçinden çıkılmaz olur trafik
O koskoca meydanlarda
Bir deneyin, yerli yerinde kullanmayın noktayı, virgülü
Ve de diğerlerini
Bir anlam çıkar mı o anlatımda
Ben “Nasıl başlasam?” diye düşünürken
“Kırmızı ışığım ben!” diye bağırdı nokta
İşaretlerin başkanıyım
Başka görevlerim de var ama
En önemli görevim
Bittiğini bildiririm gelerek cümlenin sonuna
“Noktanın küçük kardeşiyim.” dedi virgül
“Yabana atmayın beni
Yollardaki "Yavaş!" levhası gibiyim
Aralarına gelerek birbirinden ayırırım
Benzer görevli sözcükleri
“Daha görevlerin var; ama burada dur!” dedi iki nokta, virgüle
“Bir de ben anlatayım ne işe yaradığımı, dinle
Hangi cümle ya da sözcüğün sonuna konmuşsam
Açıklaması vardır o cümle veya sözcüğün
Anlatımda en önemli görevim budur ama
Ayrıca kullanılırım matematikte”
Söze girdi birden tırnak işareti
“Adım 'tırnak' diye kimse kesip atmasın beni
Alırım içime konuşmaları bir de alıntı sözleri”
“Beni unutmayın!” diye bir ses geldi bu arada
Baktım “tek tırnak” küçücük boyuyla ayakta
Dedi ki
“Siz verdiniz yukarıda örneği
Çift tırnak içinde varsa konuşandan başkasının sözleri
Karışıklık olmasın diye orada ben alırım görevi”
Her cümlenin sonuna “nokta” konmaz ki
Bazen “ünlem” bazen de konur “soru işareti”
Sorarak öğreniriz merak ettiklerimizi
O zaman cümlede ya ayrı yazılan “mi” kullanacaksın
Ya da “Neden, niçin, nasıl, kaç, nerede...” gibi soru sözcükleri
“Ünlem” mi, o duyguların işaretidir
“Aman ha! Sakın ha!” derken anlatmak istediğini
Başka hangi işaret belirtir
Nokta, iki nokta derken unutmayalım “üç nokta”yı
Yargısı yarım kalan cümlelerde size bırakır anlamı tamamlamayı
İçinde “nokta” olan işaretlerden
Zor anlaşılır kullanımı “noktalı virgül”ün
“Ama, fakat, yalnız, oysa...”gibi bağlaçlardan önce vardır
Bir de “Ali; Ahmet, Erol ve Mustafa'yı yanına çağırdı.” derken
“Ali”nin görevini diğerlerinden ayırmak için kullanılır
“Kesme işareti” ile ayırırız çekim eklerini özel isimlerden
"Ankara'da" derken ayırın ama
Ama sakın ayırmayın "Ankaralı" derken
“Konuşma çizgisi” ayırır karşılıklı diyalogları birbirinden
Her konuşmanın başına çekin çizgiyi
Budur yazıyı zevkli hale getiren
Biliyorum gülümseyecek bu yazdıklarıma kiminiz
İşte burada açılacak “parantez”imiz
"Açıklama" görevi yapar bu işaret
Her kişinin görevidir dilini kurallarıyla kullanmak
Önemseyelim bu görevi, burun kıvırmayalım bir zahmet
Düşünenleriniz vardır belki
“Adam emekli olmuş, ders vermeye kalkıyor.” diye
Öyle bir düşüncem yok, bu benim ne haddime
Noktalama işaretleri nasıl trafik işaretleri gibiyse anlatımın
Onlar kadar önemi var
Sözcüğü, cümleyi anlamlı ve doğru yazmanın
Doğru kullanırsan noktalamayı
Kolaylaştırırsın okuduğunu anlayıp düşünceyi kavramayı
“Türkçem, ses bayrağım” diyor bir şiirinde Fazıl Hüsnü Dağlarca
O bayrağı düşürmeyelim yere, temiz kullanalım
Biraz dikkat yeter
Bu güzel dilin kafasını, gözünü yarmayalım
.....................................................
Numan Kurt
10 Ocak 2021
